Mors alfabesi nedir? Mors alfabesi elle nasıl yazılır? Mors alfabesini kim buldu? Mors alfabesi nerede kullanılır? Mors alfabesi hakkındaki tüm bu soruların cevabı Sufle’de.
Mors alfabesi
Mors alfabesi veya diğer adıyla söylemek gerekirse mors kodu, kısa ve uzun işaretler (• ve –) ile bunlara karşılık gelen ışık veya sesleri kullanarak bilgi aktarılmasını sağlayan yöntemin adıdır.
Mors alfabesi‘nin (mors kodu) mucidi ise; Amerikalı mucit, portre ve tarih sahnesi ressamı Samuel Morse‘dur. (Bkz. Samuel Morse)
Mors alfabesi, 1832 yılında telgraf ile alakadar olmaya başlayan Samuel Morse tarafından 1835 yılında oluşturuldu. 1837’de de kullanılmaya başlandı. 1840 yılına gelindiğinde ise mors alfabesi için patent başvurusunda bulunuldu.
İlk hat ABD’de Baltimore, Maryland ile başkent Washington arasında kuruldu.
Orijinal mors kodu, kısa ve uzun sinyallerin kombinasyonunun bir sayıya karşılık gelmesinden oluşuyordu ve her sayı da bir harfe karşılık geliyordu.
Ancak Morse‘un bulduğu bu sistemin kullanımı öyle pek de kolay değildi. Asistanı Veil ile bu konu üzerinde ortaklaşa bir çalışma içine giren Morse, bir süre sonra Veil‘in önerdiği sistemin daha basit olduğuna ikna oldu. Veil‘in sisteminde kısa ve uzun sinyallerin yanı sıra duraklamalar da kullanılıyordu. Bu sistem daha sonrasında ise Amerikan Mors Kodu olarak isimlendirildi.
Mors kodu; sesli olarak, radyo sinyallerinin açılıp kapatılmasıyla, telgraf tellerinden geçen elektrik akımıyla, mekanik yolla ya da görsel (ışıkların yanıp sönmesi) gibi çeşitli yollarla iletilebilir.
Sistem genel olarak Mors alfabesi olarak adlandırılsa da uygulamada İngiliz alfabesi ve buna bağlı noktalama işaretlerini ifade etmek için iki farklı tür mors kodu kullanılmaktadır. Bunların birincisi olan Amerikan Mors Alfabesi, genellikle telgraf sistemlerinde kullanılırken, Uluslararası Mors Alfabesi ise araları görmezden gelerek sadece kısa ve uzun sinyallere göre çalışır.
Telgraf şirketleri ise mesajların uzunluğundan şikayetçiydi. Bunun üzerine 5 koddan oluşan kısaltmalar geliştirildi.
Örneğin;
AYYLU : Mesaj düzgün anlaşılamadı, tekrar gönderin.
LIOUY : Neden soruma cevap vermediniz?
Amerikan mors kodu
Amerikan mors kodu, ticari amaçlar için günümüzde kullanılmamaktadır. Kimi kaynaklarda “Demiryolu Morsu” diye de anılmaktadır. Kısa ve uzun sinyallerin yanı sıra, ara sıra da boş aralar kullanılmaktadır. Bu tür mors alfabesi karada telgraf telleri üzerinde haberleşen telgraf operatörleri için geliştirilmiştir. Günümüzde demiryolu müzelerinde görülebilmektedir.
Kodun en eski hali Morse kodu ile haberleşen operatörlerin birbirleri ile anlaşabilmeleri için geliştirilmişti. İlk günlerde operatörler sadece iki tane ses duyarlardı: Klik ve klak sesi. Tuşa her basış klik, tuştan parmağın çekilmesi ise klak sesini oluşturuyordu. Ancak bu sistemi düzgün olarak kullanabilmek çok zordu. Örneğin, operatörün A(. -) sesini gönderebilmesi için “klik klak” yapması gerekiyordu.
Birçok telgraf operatörü önceleri demiryollarında daha sonra Western Union ile haber ajanslarında çalışıyordu. Ayrıca belirtmek gerekirse ünlü bilim adamı Thomas Edison da gençlik yıllarında telgraf operatörlüğü yapmıştı.
Modern uluslararası mors kodu
Modern uluslararası mors kodu, 1848 yılında Alman Friedrich Clemens Gerke tarafından geliştirildi. Bu kod türü ilk kez Hamburg ile Cuxhaven arasında Almanya’da kullanıldı. 1865 yılına dek birtakım küçük değişiklikler yapıldı ve aynı yıl Paris’teki Uluslararası Telgraf Konferansı‘nda Uluslararası Mors Kodu olarak kabul edildi.
Bu mors kodu halen yürürlükte olan koddur. ITU (Uluslararası Telekomünikasyon Birliği) tarafından kabul edilmiştir.
Mors alfabesi kullanmanın avantajları
Mors kodu radyo cihazları ile yayınlanmak istendiği zaman diğer radyo bazlı iletişim cihazlarından daha basit bir düzenek kullanmak yeterlidir. Yüksek cızırtılı, düşük frekanslı ortamlarda bile kullanılabilmektedir. Bir diğer avantajı da daha düşük bant genişliğine ihtiyaç duymasıdır. Örneğin sesli iletişimde 2400 Hz bant genişliği kullanılırken, Mors kodu için tek taraflı 100–150 Hz yeterli olmaktadır.
Mors alfabesinin geliştirilerek kullanıldığı bir diğer alan ise Q kodlarıdır. Amatör radyocular, sık kullandıkları mesajları kısaltıp Q kodları haline çevirmişlerdir. Radyo frekansı üzerinden haberleşmelerinde bu Q kodlarını kullanırlar.
Bunun dışında mors alfabesi ile haberleşme yazılı mesajlaşmadan daha hızlıdır. Hatta bazı cep telefonu şirketleri mors alfabesi uyumlu cep telefonu üretmektedir.
1991 yılında Amerika Birleşik Devletleri‘nde FCC‘nin Amatör Radyocu lisansını alabilmek için dakikada 5 kelimeyi Mors alfabesi ile alıp, göndermesi gerekliydi. 2000 yılına kadar amatör radyo lisanslarının en üst seviyesi olan extra class için bu rakam 20 kelimeye kadar çıkıyordu. 2000 yılından itibaren bu lisans için de 5 kelime yeterli sayıldı.
2003 yılında Dünya Radyo İletişimcileri Konferansı‘nda alınan karar gereğince Uluslararası Mors Alfabesini bilmek amatör telsizci sertifikası alma koşulu olmaktan çıkarıldı.
Tecrübeli bir Mors operatörü, dakikada 40’ın üzerinde kelimeyi okuyabilir. Geleneksel telgraf cihazları yerine yarı ve tam otomatik cihazlar kullanılması sayesinde mors sinyallerinin gönderilme hızı artmıştır.
24 Mayıs 2004 tarihinde ise ilk telgrafın 159. yıl dönümünde Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU), “@” işaretini de Mors alfabesine ekledi. @ işareti (AT COMMERCIAL) kelimesinin baş harfleri olan “AC” harflerinin karşılığı ile ifade ediliyor.
Mors alfabesinde harfler
| Harf | Kodu | Harf | Kodu |
|---|---|---|---|
| A | • – | N | – • |
| B | – • • • | O | – – – |
| C | – • – • | P | • – – • |
| D | – • • | Q | – – • – |
| E | • | R | • – • |
| F | • • – • | S | • • • |
| G | – – • | T | – |
| H | • • • • | U | • • – |
| I | • • | V | • • • – |
| J | • – – – | W | • – – |
| K | – • – | X | – • • – |
| L | • – • • | Y | – • – – |
| M | – – | Z | – – • • |
Mors alfabesinde sayılar
| Sayı | Kodu |
|---|---|
| 0 | – – – – – |
| 1 | • – – – – |
| 2 | • • – – – |
| 3 | • • • – – |
| 4 | • • • • – |
| 5 | • • • • • |
| 6 | – • • • • |
| 7 | – – • • • |
| 8 | – – – • • |
| 9 | – – – – • |
Mors alfabesinde noktalama işaretleri
| İşaret | Kodu | Adı |
|---|---|---|
| . | • – • – • – | nokta |
| , | – – • • – – | virgül |
| ? | • • – – • • | soru işareti |
| – | – • • • • – | tire |
| / | – • • – • | taksim (slash) |
